Bu tip asansörler, tahrik motorunun kumanda panosundan
aldığı komut vasıtasıyla harekete geçip, kabini istenilen yönde hareket
ettirmesi yoluyla çalışırlar. Kabin, karşı ağırlıkla müşterek çalışır.
Aralarındaki çelik halatın tahrik kasnağı ile sürtünmesinden kaynaklanan bir
hareket vasıtasıyla yukarı aşağı hareket ederler. Kabin ve karşı ağırlık
birbirleri ile yaklaşık eşit ağırlıktadırlar. Bu sebeple enerjiden tasarruf
edilmiş olmaktadır. Bu tür tahrik makinelerine sürtünme tahrikli asansörler
denir. Ayrıca halat veya zincirin tahrik kasnağı üzerine sarılması ile çalışan
asansörler de mevcuttur. Bu şekilde çalışan asansörlere de tamburlu asansörler
denir.
Asansör makinesi
Asansör makinesi genellikle elektrik motorlu ve tahrik
kasnaklıdır. Redüktörlü ve redüktörsüz olmak üzere iki çeşidi vardır. Sonsuz
vida mekanizmasının sessiz çalışması, küçük hacimde büyük çevrim oranı
sağlaması ve veriminin düşük olması sebebiyle frenlemeye yardımcı olması
yönünden asansörde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Tek devirli asenkron motorlar hızı az olan
asansörlerde kullanılır. 0,75 m/s den fazla hızlı asansörlerde, özellikle duruş
sırasındaki negatif ivmeli hareketin verdiği rahatsızlığı azaltmak için, kutup
sayısı değişebilen çift devirli motor uygulanır.
Asansörlerde redüktör olarak, yaygın olan sonsuz vida
mekanizmasının dışında planet mekanizmaları da kullanılmaktadır. Redüktörsüz
asansörlerde tahrik kasnağı doğrudan doğruya güçlü doğru akım elektrik
motorunun miline kama ile bağlıdır.
Karşı ağırlık
Kabin ağırlığını ve tam yükün de yarısını
karşılayacak ağırlıkta, kabine karşı yük olarak tasarlanmıştır. Kolay
taşınabilmesi ve miktar ayarı yapılabilmesi bakımından, birbiriyle bağlanabilecek
dökme demir parçalar halinde yapılır. Karşı ağırlık çelik bir çerçeve yardımcı
ağırlıklar ve çelik çerçeveye tutturulmuş yönlendirme elemanlarından
oluşmaktadır. Yardımcı ağırlıklar genellikle dökme demirden, çelik levhalardan
veya içi kumla doldurulmuş plastik karkaslardan imal edilir.
Askı elemanı
Asansörlerde genellikle yük taşıyıcı elemanlar çelik
tel halatlardır. TS 1918/7 veya DIN 3058 Seale tipi halatlar asansörlerde
yaygın olarak kullanılmaktadır. İnsan taşıyan asansörlerde en az iki
halat kullanılmalı ve halat çapı 8 mm’den az olmamalıdır . Çelik tel halatlar,
zamanla eskimekle beraber, ani olarak kopmaya karşı güvenli elemanlardır.
Periyodik muayenelerde kullanılamayacak duruma gelip gelmedikleri testler
sonucu anlaşılır. İşletme ömürleri şartlara göre değişiklik
göstererek, 5 – 15 yıl arasında değişir.
Hız regülatörü
Hız regülatörü, asansör iniş hızı nominal değerini %25
kadar aştığı taktirde, paraşüt tertibatını harekete geçirerek paraşüt frenini
etkiler ve motor elektriğini keser. Asansör boşluğunun üst tarafında, makine
dairesinde bulunur. Regülatör halatı kabinin hareketini, regülatör kasnağına
iletir. Aşırı hız halinde sıkıştırılan bu halat paraşüt mekanizmasını harekete
geçirir. Hız regülatörleri genellikle “hız sınırlayıcı” olarak görev yaparlar.
Son kat şalteri
Son kat şalteri kabinin en alt ve en üst
durumlarını sınırlar. Kabine tespit edilirler veya makine dairesi zeminine
yerleştirilirler ve kabin tarafından çalıştırılırlar. Birinci hal genellikle
yüksek hızlı asansörlerde, ikinci hal ise düşük hızlı asansörlerde kullanılır.
Paraşüt tertibatı
Halat kopması veya iniş hızının aşırı derecede artması
halinde, asansörü kılavuz raylar üzerinde frenleyerek durdurur. Kabinin üst
veya alt kirişlerine yerleştirilir. Elektrikli, hidrolik veya pnömatik
sistemler güvenli olmadıklarından mekanik olarak çalıştırılırlar. Kabinin aşağı
yönde hareketi sırasında normal hızının 1,4 katını aşması, halatların kopması
veya halatlardan birinin fazla uzaması halinde, kabin paraşüt tertibatı vasıtasıyla
kılavuz raylara tespit edilir. Bu tertibat kabinin altına veya üstüne
yerleştirilir.Paraşüt tertibatının kabin hızına bağlı olarak kullanılan başlıca
iki türü vardır:
a) Ani olarak etki eden paraşüt
tertibatı: 1m/s ’lik kabin hızlarına kadar kullanılır.
Makine daireleri binaların üzerinde belirgin bir yapıya sahiptir, ve bina
üzerinde belli bir yer kaplamaktadır. Makine dairesinin kapladığı alan bina
estetiğine çoğu zaman uymaz. Makine dairelerinin bina üzerinde yer kapladığı ve
bina estetiğini bozduğu düşünülerek, dişlisiz makineler üretime girmiştir.
Dişlisiz makine denilen bu makine frekans kontrollü çalışıp, tek hareketli
parçasıyla asansörün duruş kalkış ve kabinin seyrine büyük bir konfor sağlar.
Dişlisiz makine sayesinde makine dairesi ortadan kalkıp, asansör kuyusu
içerisinde, montajının gerçekleştirilmesidir. Montajı yapılan dişlisiz makine,
bir disk şeklinde olup, Asansör makinesinin ağırlığının yarısı kadar
ağırlıktadır. Kullanılan bu makine hassas kalkış ve duruşlarıyla, sessiz ve
titreşimsiz çalışmasıyla büyük bir konfor sağlar. Dişlisiz makine diğer asansör
makinelerine oranla çok daha verimlidir. Ayrıca enerji tüketiminde geleneksel
asansör motorlarına göre % 40 daha az enerji tüketmektedir. Taşıma kapasitesi
2000 kg 1,6 m/sn hızda çalışabilmektedir. Dişlisiz makineye müdahale edilmesi
mümkündür. Makine dairesinin kuyu üzerinde tesisinin müsait olmadığı yerlerde
büyük bir çözünürlük sağlayan dişlisiz makine ile çalışan asansörlerde asansör
kabini kat arasında kaldığı zaman, tahrikli asansörlerde olduğu gibi freni
açmak ve volanı çevirerek Asansör kabinini takip etmeye gerek yoktur. Kumanda
panosuna müdahale ile ikaz ışıkları sayesinde kabinin otomatik olarak en yakın
kata gelişini izlemek mümkündür.
Genelde bu tip yüksek kapasiteli
asansörler özellikle yolcu terminalleri, çok katlı mağazalar, alışveriş
merkezleri ile eğitim, kültür ve sağlık kuruluşları için uygun bir çözüm
oluşturmakta. Makine dairesine gerek duymaması gelir getiren bina alanını
arttırmakta, bunu yansıra, sistemin enerji etkinliği, işletme maliyetini
düşürerek ek bir değer kazandırmaktadır. Tasarımcılar ve mimarlar ise hem
makine dairesinin olmaması hem de esnek dekorasyon olanakları sayesinde
işlerinin kolaylaşmasından hayli memnunlar.
Makine dairesiz sistemlerin
avantajları
1. Makine dairesiz tasarım ile bina
hacminde tasarruf.
2. Üstün kontrol teknikleri ile
eşsiz duruş hassasiyeti.
3. Her çeşit binaya kolay
entegrasyon.
4. Kaldırma ünitesinin üstün
performansı ile sessiz ve konforlu seyir.
5. Daha az kalkış akımı, daha az
enerji kullanımı.
6. Hızlı ve etkin montaj.
7. Optimum performans.
HİDROLİK ASANSÖRLER
Hidrolik asansörler prensip olarak çok eskidir. Sıvı olarak ilk önceleri
su, daha sonra yağ kullanılmıştır. Önceleri sadece fabrikalarda ve depolarda
kısa mesafeli yük asansörü olarak tercih edilirken, 1950 yıllarından itibaren
insan asansörü olarak da kullanılmaya başlanmıştır.
Hidrolik
asansör çalışma prensibi
Asansörü
yukarı yönde hareket ettirebilmek için hidrolik akışkan bir pompa vasıtasıyla
silindire pompalanır. Asansörün aşağı hareketinde ise mevcut sistem ağırlığının
etkisiyle silindirlerdeki yağın tanka doğru akışı sağlanır. Sistem yukarı yönde
hareket ederken, kabin yükü ne olursa olsun kabin hızı sabit tutulmalıdır.
Bunun için volümetrik pompalar kullanılır. Pompayı tahrik için alternatif akım
sincap kafesli asenkron motor kullanılır. Bu, asansörün sabit çalışma hızına
çabuk ulaşmasını ve muhafaza etmesini sağlar. Silindire uygulanan kuvvet kabin
ağırlığı, taşıma kapasitesi ve piston ağırlığıdır.
Hidrolik
asansörler sahip oldukları avantajlar nedeniyle bazı bina ve tesislerde
kullanılmışlardır:
1) Düşük
malzeme maliyeti ve bakım ücreti
2) Binalarda
daha etkin kullanım alanı sağlama
3) Çatı
dizaynında serbestlik ve teras katına ulaşma imkanı
4) Makine
dairesi yerinin serbest seçimi
5) Binaya
gelen yükün tabana iletilmesi ve statik hesapta kolaylık
6) Yüksek
taşıma kapasitesi ihtiyacını karşılayabilme
7) Aşağı
inişte masrafsız çalışma
8) Sessiz
çalışma
9) Hassas
kat ayarı (±3 mm) ve otomatik seviyeleme
10) Olası
arızalarda asansörün otomatik olarak kata ulaşması
11) Darbesiz
kalkış ve duruş; kademesiz hız ayarı
Bu
avantajların yanı sıra hidrolik asansörlerin bazı dezavantajları şunlardır:
1) Kullanılan
yağın özellikleri sıcaklıkla değiştiğinden performans değişiklikleri
2) Yeraltı
kaçaklarının çevredeki su kaynaklarını kirletme ihtimali
3) Gerekli
motor gücünün aynı hızda ve aynı kapasitede konvansiyonel tip asansörlere
oranla 2.5 - 3 kat fazla olması
4) Montajda
ve bakımda bilinmeyen maliyetler
Hidrolik
asansörlerin kullanım alanları şunlardır:
1) İki,
üç ve dört duraklı işyeri binaları
2) İki,
üç, dört ve beş duraklı apartmanlar
3) Üç
kata kadar olan küçük hastaneler, klinikler ve tıbbi binalar
4) Düşük
seyir mesafeli 500 kg - 5600 kg arasında malzeme taşıma kapasiteli endüstriyel
binalar
5) Dört
kata kadar hükümet binaları
6) Büyük
binaların garaj asansörleri
7) İş
merkezlerindeki insan ve servis asansörleri
8) Yürüyen
merdivenlere ek olarak özürlü asansörleri
9) Sahne
asansörleri
Hidrolik
asansörlerin sınıflandırılması
1. Direkt
tahrikli sistemler
Silindir
direkt olarak kabin süspansiyonuna bağlanmıştır ve silindirin çıkış-iniş hızı
kabin hızına eşittir .
1.1 Merkezden direkt tahrikli sistemler
Genellikle
özel tasarımlar istenildiğinde kullanılır. Paraşüt tertibatı gerektirmez.
Kademeli bir piston sayesinde uzun seyir mesafeleri elde edilebilir. Dezavantajı
silindirin yerleştirilebilmesi için kuyu dibinde bir delik açılması
gerekliliğidir.
1.2 Yandan direkt tek pistonlu hidrolik asansör
Süspansiyon
ile piston arasında direkt bağlantı vardır. Genellikle seyir mesafesi kısa olan
yerlerde kullanılır. Kademeli pistonlarla seyir mesafesi uzatılabilir.
1.3 Yandan direkt çift pistonlu hidrolik asansör
Kısa seyir
mesafesi, geniş yük asansörleri için kullanılır.
2. İndirekt
tahrikli sistemler
2.1 Yandan
indirekt tek pistonlu hidrolik asansör
Halatlar ile
seyir mesafesi iki katına çıkarılmaktadır. Bu sistemde güvenlik olarak paraşüt
tertibatı kullanılır.
2.2.Yandan
indirekt çift pistonlu hidrolik asansör
Uzun seyir
mesafeli yük asansörleri için kullanılır.
2.3 Karşı
ağırlıktan tahrikli indirekt hidrolik asansör
Çift tesirli
hidrolik piston kullanılmaktadır. Kabinin hareketi, karşı ağırlığa bağlı piston
tarafından sağlanmaktadır. Çalışma hızı 1m/s, seyir mesafesi 20 m ’ye kadar
ulaşmaktadır.
Hidrolik
asansörlerin elemanları
1. Güç üniteleri
Kapalı bir
tankta bulunan hidrolik yağını dalgıç motor ve ona bağlı çelik filtreli pompa
ile silindirlere ileten kısımdır. Yağ silindirlere ulaşmadan önce dağıtım ve
kontrol valflerinden geçer.
2. Hidrolik silindirler
Kabini
hareket ettiren sistemdir. Pompanın enerji kazandırdığı yağın etkisini kabine
iletir. Genellikle kullanılan silindirler tek tesirli, özel durumlarda çift
tesirli olarak seçilirler. Yer sıkıntısı çekilen sistemlerde genellikle
teleskopik silindirler kullanılmaktadır.
Senkron
teleskopik silindirler belirli seyir mesafelerine kadar indirekt sistemlere
kıyasla daha ucuza mal olurlar.
3. Valfler
Aşağı ve
yukarı yönde asansörün bütün hareketlerini kontrol etmektedirler. Boru kapatma
valfi, silindirden tanka dönen yağın akışını aşağı yönde hızın çok fazla olması
veya boruda kaçak olması durumunda durdurmaktadır. Valf basınç farkı ile
çalıştığından elektrik enerjisine ihtiyaç duyulmamaktadır.
4. Isı değiştiriciler
Yoğun
trafiğe sahip binalarda kullanılan yağın aşırı ısınmasını önlemek
amacıyla kullanılmaktadır. Az yer kaplaması ve sessiz çalışması özellikleri
sayesinde, makine dairesine de monte edilebilmektedirler. Asansörün
kullanılmadığı durumlarda yağ sıcaklığının istenen sıcaklığın altına düşmesi
halinde rezistanslı ısıtıcılar devreye girerek, yağı istenilen
sıcaklık değerine getirirler. Belirtilen yağ ısıtıcıları termostatik
prensip ile çalışmaktadırlar.
5. Seviyeleme cihazı
Seviyeleme
cihazının iki görevi vardır:
a) Seviye
çubuğu temas tablasına değmesi sonucunda kat hizasında iyi bir tolerans ile
durabilmektedir.
b) Asansörün
mevcut kat konumundan aşağıya kayması halinde seviyeleme çubuğu tablanın alçak
kısmı ile temas eder. Bu temas pompaya çalışma sinyali olarak aktarılır ve
asansör tekrar yukarıya çıkarak yeniden kat seviyesine yükselir.
6. Kabin konsolu
Hidrolik
sistemlerde kabin, bir çelik konstrüksiyon üzerine
yerleştirilir. Direkt sistemlerde hidrolik silindir doğrudan konsolu, indirekt
sistemlerde palangayı tahrik eder. Palanga düzeneği, halat yardımıyla konsola
bağlıdır.
0 yorum:
Yorum Gönder